Αιολίς

Ονομασία διαφόρων περιοχών της αρχαιότητας που κατοικήθηκαν από τους Αιολείς. 1. Το βορειοδυτικό τμήμα της Μικράς Ασίας μαζί με τα νησιά Λέσβο και Τένεδο. Στην περίοδο της ακμής της, εκτεινόταν από την Προποντίδα και τη χερσόνησο της Κυζίκου στα Β έως τις εκβολές του ποταμού Έρμου και την Ιωνία στα Ν και από τα παράλια του Αιγαίου στα Δ έως τις αρχαίες χώρες Μυσία και Φρυγία στα Α. Την περιοχή αυτή αποίκισε ύστερα από σκληρούς αγώνες, στην περίοδο του πρώτου αποικισμού (12ος αι.), το ελληνικό φύλο των Αιολέων που εγκατέλειψε πιεζόμενο από τους Δωριείς τις προηγούμενες εστίες του στη Θεσσαλία και τη Βοιωτία. Οι Αιολείς άποικοι διασκορπίστηκαν και ίδρυσαν πολυάριθμα πολίσματα κατά μήκος της παραλίας. Οι παλαιότερες πόλεις χτίστηκαν στο νότιο μέρος της Α., απέναντι από την Λέσβο. Ήταν 12, με σημαντικότερες ανάμεσά τους τη Σμύρνη, που έγινε τον 7ο αι. ιωνική, και την Κύμη. Οι υπόλοιπες ήταν οι: Λάρισα, Τήμνος, Κίλλα, Νότιον, Πιτάνη, Αιγιρόεσσα, Νέον Τείχος, Μύρινα, Αιγαίοι και Γρύνεια. Στα Β χτίστηκαν οι πόλεις Άσσος, Γάργαρα, Άντανδρος, Σκήψις, Κεβρήν, Νεάνδρεια και Πιτύεια. Στη Λέσβο ιδρύθηκαν οι πόλεις Μυτιλήνη, Μήθυμνα, Πυρρά, Άντισσα, Ερεσός και Αρίσβη και στη νήσο Τένεδο η πόλη Α. Στην προσπάθειά τους να επεκταθούν προς το εσωτερικό, οι Αιολείς ήρθαν σε προστριβές με τους Φρύγες και τους Λυδούς. Στα μέσα του 6ου αι., ο βασιλιάς των Λυδών Κροίσος ακολουθώντας διαλλακτική πολιτική και με ειρηνικά κυρίως μέσα, είχε αναγνωριστεί επικυρίαρχος στις αιολικές πόλεις. Την επικυριαρχία του Κροίσου ακολούθησε η υποταγή της Α. στον Πέρση βασιλιά Κύρο (546 π.Χ.). Μετά την ήττα των Περσών στη Μυκάλη (479 π.Χ.), οι αιολικές πόλεις ξανάγιναν ελεύθερες και πήραν μέρος στη συμμαχία της Δήλου. Μετά τη λήξη του Πελοποννησιακού πολέμου οι δήμοι των πόλεων της Α. παραδόθηκαν στα φιλολακωνικά ολιγαρχικά πολιτεύματα. Υπό την επιρροή των Λακεδαιμονίων η χώρα πέρασε ξανά με την Ανταλκίδειο ειρήνη (387 π.Χ.) στην περσική κυριαρχία έως την απελευθέρωσή της από τον Μέγα Αλέξανδρο.Το 62 π.Χ. η Α. έγινε ρωμαϊκή επαρχία. Σημαντική είναι η προσφορά της Α. στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό. Ήδη στα ομηρικά έπη είναι έντονα αισθητή η επίδραση της αιολικής διαλέκτου. Ο μεγάλος επικός ποιητής Ησίοδος καταγόταν από την Κύμη της Α. Ιδιαίτερα πρέπει να τονιστεί η συμβολή των Αιολέων στην ποίηση και τη μουσική. Τον 7ο αι. π.Χ. έχουμε τους περίφημους ποιητές από τη Λέσβο Αλκαίο και Σαπφώ. Ο διαμορφωτής του διθυράμβου, που σε αυτόν στηρίχτηκε η αττική τραγωδία, ήταν ο Αρίων από τη Μήθυμνα. Ενώ ο Τέρπανδρος, από τη Λέσβο και αυτός, αντικατέστησε την τετράχορδη με την επτάχορδη λύρα και θεμελίωσε σύμφωνα με την παράδοση τον αιολικό και βοιωτικό μουσικό τρόπο. 2. Το νοτιοδυτικό τμήμα της Θεσσαλίας. Ήταν η πατρίδα των Αιολέων πριν περάσουν στη Μικρά Ασία. 3. Περιοχή της νότιας Αιτωλίας, που αργότερα ονομάστηκε Καλυδώνα και Πλειρώνα. Σύμφωνα με την παράδοση υπήρξε η πρώτη πατρίδα των Αιολέων. 4. Περιοχή της Φωκίδας, μεταξύ Δελφών και Δαυλίδας, σύμφωνα με πληροφορίες του Ηρόδοτου. Λεπτομέρεια από κρατήρα, όπου απεικονίζεται ο Φάων με γυναίκες της Αιολίδας.

* * *

Αἰολίς (-ίδος), η (Α)

1. ως επίθ. αιολική

2. ως ουσ. η αιολική διάλεκτος

3. η χώρα τών Αιολέων, η Αιολίδα*.